در اساس­نامه سازمان جهانی بهداشت (WHO) سلامت‌ نه تنها نبود بیماری یا معلولیت، بلکه حالت بهینه خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی تعریف شده است. مفهوم سلامت روان نیز از نظر WHO چیزی فراتر از نبود اختلال­های روانی و شامل 1- خوب بودن ذهنی، 2- ادراک خودکارآمدی، 3- استقلال و خودمختاری، 4- کفایت و شایستگی، 5- وابستگی میان‌نسلی و 6- خودشکوفایی توانمندی­های بالقوه فکری و هیجانی است.

اختلال رفتاری – روانی عبارت است از حالات قابل ­توجه بالینی که با تغییر در تفکر، خلق، هیجان یا رفتار مشخص و با ناراحتی و تشویش شخصی و یا اختلال کارکرد زندگی همراه باشد. این تغییرات در گستره هنجار جامعه قرار نمی­ گیرند و به­ صورت واضح غیرعادی و بیمارگونه و مداوم یا عودکننده هستند.

سلامت روان شامل سلامت عاطفی، روانی و اجتماعی است و تاثیر آن بر چگونگی تفکر، احساس وعمل فرد می باشد همچنین سلامت روان است که تعیین می کند ما چگونه استرس را اداره کرده و درارتباط با دیگران و انتخاب هایمان کمک می کند. سلامت روان در هر مرحله از زندگی مهم است، از دوران کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی.

عوامل بسیاری در مشکلات روحی و روانی موثرند از جمله:

• عوامل بیولوژیکی، مانند ژن ها یا مواد شیمیایی مغز

• تجربه های زندگی از جمله تروما

•  سابقه خانوادگی مشکلات روحی و روانی

مشکلات روحی و روانی رایج اند، اما کمک برای بهبود آن ها نیز در دسترس است. افراد مبتلا به مشکلات روحی و روانی می توانند بهتر و در بسیاری از موارد کاملا بهبود یابند.

سلامت روان به اندازه سلامت جسم و یا حتی شاید هم بیشتر از آن در حفظ سلامت و تندرستی عمومی افراد نقش دارد.سلامت روان درست در زمانی تأمین می‌شود که فرد از نظر روانی در آرامش کامل به سر ببرد. یکی از راه‌های تأمین سلامت روان، دوری از استرس‌های روزمره است، هرچند که سلامت روان خیلی از ما تحت تأثیر استرس قرار دارد و شاید خیلی‌های ما بگوییم که دوری از استرس کار چندان ساده‌ای نیست.

سلامت روان چگونه بر سلامت جسم اثر می‌گذارد

ارتباط تنگاتنگی میان سلامت جسم و روان شما وجود دارد. تغییر جزئی در سلامت یکی از آن‌ها به طور حتم بر سلامت دیگری تأثیر می‌گذارد. به عقیده‌ انجمن روانشناسی آمریکا، چنانچه از نظر روحی بیمار باشید، سلامت جسمی شما نیز علائمی از پریشانی را نشان خواهد داد. به همین نحو، چنانچه به لحاظ جسمانی احساس ضعف و سستی کنید، سلامت روانی شما نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. بنابراین، ارتباطی قوی بین ذهن و بدنتان وجود دارد که بر سلامت کلی شما تأثیر می‌گذارد.

اثر استرس بر سلامت جسمی

بسیاری از افراد هنوز هم به نادیده گرفتن این حقیقت واضح و روشن تمایل دارند که سلامت جسمی ما با سلامت روان ما به هم پیوسته‌اند و نمی‌توان این دو را از هم جدا کرد. نقص در سلامت یکی از آن‌ها باعث اختلال در سلامت دیگری می‌شود. هر زمان که استرس دارید، ناراحتید و یا به لحاظ عاطفی احساس حزن و اندوه می‌کنید، از ناراحتی‌های جسمانی رنج می‌برید که باعث بی‌حالی و ناخوشی و درد شما می‌شوند. صد‌ها نوع تحقیق وجود دارند که این ارتباط قوی را نشان داده‌اند. محققان دانشگاه بنگور در ولز همین نظریه را دارند. فردی که مبتلا به یک بیماری روحی روانی است، احتمال بیشتری می‌رود که در فعالیت‌های پرمخاطره و خطرناک، مانند سوء مصرف مواد، خشونت، نابود کردن خود، یا خودکشی زیاده‌روی کند. براساس نظریه دانشکده پزشکی هاروارد، درد، افسردگی می‌آورد، و افسردگی درد را به وجود می‌آورد و باعث تشدید آن می‌شود.

افرادی که درد‌های مزمن دارند، سه برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به یک بیماری روانی هستند و کسانی که مدتی است دچار افسردگی شده‌اند، سه برابر بیشتردر خطر ابتلا به درد طولانی مدت مداوم هستند. تحقیقات همچنین نشان داده است که یک بیماری روانی، اختلالات جسمی را تشدید می‌کند و بالعکس. این یک دور باطل است، که می‌تواند با نگرش درست و درمان لازم برای غلبه بر هر دو این موانع، شکسته شود. درمان تنها یکی از این دو، سودمند نخواهد بود.

حفظ تعادل میان سلامت روانی و جسمانی

مراقبت از خود در وهله اول بسیار حیاتی است. بدن ما سیگنال‌هایی را می‌فرستد تا نشان دهد که همه چیز به خوبی پیش نمی‌رود. نگاهی به این علائم بیاندازید. آن‌ها را نادیده نگیرید به این دلیل که این‌ها راه‌های ارتباطی شما با بدنتان هستند. تخلیه‌ احساسات و لذت بردن از یک فعالیت به جهت آرامش و تمدد اعصاب، بسیار ضروری است. ورزش و یوگا راه‌هایی هستند که از طریق آن‌ها می‌توانید استرس را از خود دور نگه دارید. ورزش باعث کاهش استرس، افزایش گردش خون، و بهبود ایمنی بدن می‌شود.

تحقیقاتی در مورد افراد مسنی که از سلامت جسمی بهتری برخوردار بوده‌اند، انجام شده و آن‌ها را با کسانی که سلامت جسمی کمتری داشتند، مقایسه کردند. به گفته آرت کرامر روانشناس، افراد هر چه تندرست‌تر باشند، دارای هیپوکامپ (اصلی‌ترین قسمت مغز در روند حافظه بلند مدت) بزرگتری هستند و افرادی که بافت بیشتر در هیپوکامپ داشته باشند، حافظه بهتری خواهند داشت.

گریه کردن یک راه عالی برای مقابله با استرس، غم و اندوه، و دیگر احساسات منفی است. اشک‌های ناشی از احساسات حاوی مقادیر بالاتری از هورمون استرس هستند، که از بدن دفع می‌شوند. به این دلیل است که گریه باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشید. به گفته روانشناسان سلامت روح و جسم در گرو همدیگرند. یعنی اگر روح سالم نباشد، سلامت جسم به خطر می افتد و اگر جسم سالم نباشد سلامت روح به خطر می افتد.

به گفته سازمان بهداشت آمار ابتلا به استرس و خشم و نداشتن اعتماد به نفس در افراد روز به روز به مقدار قابل توجهی درحال افزایش است و دلیل این امر سبک زندگی نادرست ماست. اگر فرد در جهت بهترکردن جسم و روح خودش تلاش نکند تاثیر آن کم کم در جنبه های دیگر زندگی او مشاهده می شود. مانند جنبه های اجتماعی که شامل ارتباط برقرار نکردن درست با اجتماع است.

چطور می توانیم حال روحیمان را خوب کنیم؟

برای بهتر شدن حال روحیتان از قدم های کوچک شروع کنید. شاید بتوان این استراتژی به ظاهر پیش پا افتاده را موثرترین تکنیک از بین راه های افزایش سلامت روان دانست. برای سلامت روح بهتر است از خودمان شروع کنیم. منظور خواب روزانه، خوراک روزانه، ارتباطات روزانه و کارهای روزانه است. با توجه به سبک زندگی ما، راهکارهایی برای بهبود سلامت روحی و جسمی توصیه می شود که در ادامه توضیح داده می شوند.

1. خوراک سالم

تا می توانید از سبزیجات استفاده کنید و سعی کنید سبزیجات را جایگزین غذاهای فست فود بکنید. سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان هستند و در تمرکز و کاکرد مغز بسیار موثر هستند.

مصرف میوه نیز از دیگر راه های افزایش سلامت روان است. میوه مصرف کنید و همچنین در محل کار خود میوه به همراه داشته باشید. میوه ها سرشار از ویتامین ها هستند. طی تحقیقات جدید انجام شده میوه هایی که به شما لذت می دهند باعث ترشح هورمون های لذت و خوشحال کردن شما می شوند.

آب بنوشید. آب خوردن تاثیر مستقیم بر سیستم ایمنی بدن ما دارد. همچنین باعث کاهش عصبانیت و ترس و دیگر تنش ها می شود.

2. مدیریت استرس

استرس یکی از عوامل قابل توجه برای به خطر انداختن سلامت روحی ما است. باید به دلایل بروز استرس فکر کنیم. معمولا ما نهایت کامل هر چیزی را می خواهیم. به این معنی که تصور می کنیم هر چیزی که کمتر از کامل است ما را شکست می دهد.

3. خواب با برنامه

هر شب در وقت معین به خواب بروید و صبح زود از خواب بیدار شوید. خواب کافی یکی از راه های افزایش سلامت روان است که استرس را از شما دور می کند. برای اینکه خواب راحتی داشته باشید هنگام خواب لوازم الکتریکی و کتاب ها و هرچیزی که فکر شما را مشغول می کند را دور از خود نگه دارید.

4. عوامل خانوادگی

علاوه بر تمام این موارد عوامل خانوادگی هم خود به نوعی بر سلامت روحی ما تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، ازدواج موفق و ارتباط سالم میان همسران، احتمال ابتلا به افسردگی، الکلیسم و خودکشی را در افراد کاهش می دهد و زمینه را برای ارتقای سطح سلامت روانی آن ها فراهم می کند.

کاهش اعتماد به نفس، وابستگی، افزایش اضطراب و بروز حسادت در فرزندان از عوارض شیوه های نادرست برخورد عاطفی والدین است. از ارکان دیگر سلامت روانی در کودکان، رشد شناختی مناسب آن ها است و در این راستا، وظیفه مهم والدین فراهم کردن زمینه و بستری مناسب برای ارتقای رشد شناختی فرزندان است. بنابراین تامین آرامش و امنیت در محیط خانواده، از جمله مهمترین راه های افزایش سلامت روان در افراد است.

اگر روش‌های بهبود سلامت روانی را ندانیم، استرس‌های روزمره به مرور زندگی را به کاممان تلخ می‌کند.

نشانه های هشدار دهنده

اگر می خواهید مطمئن شوید که شما یا کسی که می شناسید با مشکلات روحی و روانی دست به گریبان است یا خیر یک سری از احساسات یا رفتارها می توانند علامت هشداردهنده از یک مشکل باشند، مانند:
• خوردن یا خوابیدن بیش از حد یا خیلی کم

• دوری از مردم و فعالیت های معمول

• داشتن انرژی کم و یا نداشتن انرژی

•  احساس پوچی یا بی حس

•  داشتن درد غیر قابل توضیح

• احساس درماندگی و یأس

•  سیگار کشیدن، مصرف الکل یا استفاده از مواد مخدر بیشتر از حد معمول

•  احساس گناه، فراموشکاری، شک، عصبانییت، ناراحتی، نگرانی و یا اضطراب

• فریاد یا پرخاشگری با خانواده و دوستان

• تجربه نوسانات خلقی شدید که باعث مشکلات در روابط می شود

• داشتن افکار و خاطرات مداوم که نمی توانید از سر خود بیرون کنید

• شنیدن صدا و یا باور چیزهایی که درست نیست

• ناتوانی در انجام کارهای روزانه مانند مراقبت از کودکان خود و یا رفتن به محل کار یا مدرسه

راهکارهای پیشنهادی

امروزه ترافیک، محیط کار، فشار درس‌ و صدها مورد دیگر، ذهن را به خود درگیر می‌کند و باعث می‌شود که از روزهای خود لذتی  نبریم.  سلامت روان اگر مهم‌تر از وضعیت جسمی نباشد، به هیچ‌وجه کمتر از آن برآورد نمی‌شود. ساده ترین راه برای بهبود سلامت روان، پیاده‌روی در محیط باز است. آن‌چه که طبیعت به ما می‌بخشد را هیچ سالن ورزشی‌ نمی‌تواند با خود به همراه بیاورد.

از این‌رو بهتر است به محیط‌های باز برویم و گره‌های ذهنی خود را با دویدن و پیاده‌روی آزاد کنیم.طبیعت انرژی خود را انتقال می‌دهد و آرامش عجیبی را در فرد به وجود می‌آورد. تحقیقات نشان داده افرادی که در طبیعت تلاش و ورزشی انجام می‌دهند، در نهایت حس سرزندگی، مثبت‌اندیشی و اعتمادبه‌نفس بیشتری دریافت می‌کنند. علاوه بر این، نوشتن هدف‌های ساده و تعریف شده نیز می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای موفقیت باشد.

همچنین گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش از دیگر راه‌های دست‌یابی به آرامش روان است. تحقیقات متعددی نشان داده که گوش دادن به موسیقی کلاسیک در حین کار می‌تواند بهره وری را بسیار بالا ببرد. موسیقی کلاسیک در واقع این قدرت را دارد تا ذهن را نوازش کند و از شدت دلواپسی و تشویش بکاهد. اما اگر اهل موسیقی کلاسیک نیستیم، می‌توانیم آهنگ‌هایی آرام را انتخاب کنیم. مدیتیشن و انجام حرکت‌هایی که منجر به مدیتیشن می‌شود نیز آرامش را به ذهن ارمغان می‌آورد. مدیتیشن تنظیم کننده احساسات ذهن  و می‌تواند با افسردگی، استرس، بی‌خوابی، تشویش و مواردی مشابه به کمک‌مان بیاید. برای این منظور می‌توانیم مدیتیشن را با انجام تمریناتی کوتاه به مدت ۳ تا ۵ دقیقه در روز آغاز کنیم و از تغییراتی که در درون‌مان به وجود می‌آید، لذت ببریم.